Obniżenie, w szczególnie usprawiedliwionych przypadkach, zryczałtowanej odpłatności agenta

Orzeczenie Sądu o kosztach ponoszonych przez pozwanego oparte jest na opinii biegłego. Biegły zaś dokonał korekty w tym zakresie przez podwyższenie wskaźnika procentowego kosztów z 18% do 22%, a obniżenie wskaźnika zysku z 27,1% do np. 22,5%, przy czym zasadności tej korekty bliżej nie uzasadnił, mimo że wskaźnik zysku proponował obniżyć „do poziomu np. 22,5%”. Wynika z tego, że biegły nie był pewny swego stanowiska i uważał, że można przyjąć także inny wskaźnik dający możliwość uznania kosztów pozwanego w większej lub mniejszej wysokości. Brak konkretyzacji tego wskaźnika oraz uzasadnienia tej propozycji zdaje się wynikać z braku właściwego i ukształtowanego poglądu w tym przedmiocie, mającego chyba swe źródło w niedostatecznym rozeznaniu rzeczywistych i uzasadnionych potrzeb zakładu prowadzonego przez pozwanego.
W tym stanie sprawy, z uwagi na brak dostatecznych motywów przyjętego rozstrzygnięcia, nie ma możliwości dokonania w postępowaniu rewizyjnym oceny jego zasadności i zgodności z prawem.
Z tego względu należy uznać rewizję za uzasadnioną. Prawidłowe rozstrzygnięcie o kosztach prowadzonego przez agenta zakładu wymaga wszechstronnego zebrania materiału dowodowego i dokonania koniecznych ustaleń.
Zważyć bowiem należy, że pozwany na podstawie umowy przyjął na siebie ryzyko gospodarcze prowadzonego zakładu. Z istoty ryzyka zaś wynika, że opłacalność prowadzonego zakładu obciąża wyłącznie agenta. Prowadzący zakład zatem – bez względu na wynik swej gospodarczej działalności – jest zobowiązany do uiszczenia zryczałtowanej odpłatności i ponoszenia koniecznych kosztów. Taka odpowiedzialność jest uzasadniona, jeżeli przyjęta kalkulacja finansowa jest prawidłowa w zakresie ustalenia zryczałtowanej odpłatności i kosztów, a więc uwzględniająca odpowiedni zysk dla przedsiębiorstwa oraz godziwy dochód dla agenta, a osiągnięcie wyników zbliżonych do przyjętych założeń uzależnione jest od sposobu i prawidłowości prowadzenia zakładu przez agenta, jego staranności, rzetelności, zapobiegliwości handlowej, gospodarności itp. Takie rozumienie prawidłowości kalkulacji jest uzasadnione i konieczne. Wiadomo bowiem, że osiągnięcie wyników ściśle określonych w kalkulacji – realnie rzecz ujmując – nie będzie zasadą. W wielu przypadkach występować będzie przekroczenie lub zaniżenie założeń kalkulacyjnych. W tych więc przypadkach znajduje swój dobitny wyraz i urzeczywistnienie prowadzenie zakładu przez agenta na własne ryzyko.
Ocena prawidłowości założeń kalkulacyjnych – w przypadku nieosiągnięcia przewidzianych wyników – wymaga więc uwzględnienia dopuszczalnych granic błędu. Granice te uzależnione będą w każdym przypadku od wielkości występujących różnic między założeniami a osiągniętymi rezultatami.
Chodzi więc o wyniki zbliżone do kalkulacyjnych, nie uzasadniające jednak na tle całokształtu okoliczności i przy uwzględnieniu doświadczenia życiowego, podważenia ich prawidłowości. W przypadku jednak stwierdzenia, że – mimo prawidłowego prowadzenia zakładu przez agenta – założeń (co do zryczałtowanej odpłatności i kosztów) określonych w kalkulacji, z uwagi na jej rażącą wadliwość, nie można było w zbliżonych granicach osiągnąć, sąd może uznać, że umowa zawarta przez strony jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego (art. 58 k.c.).
Wystąpi więc w takim przypadku potrzeba dokonania ustaleń także co do stopnia przyczynienia się każdej ze stron do niewykonania umowy, wysokości osiągniętych przez agenta dochodów, faktycznie poniesionych kosztów prowadzonego zakładu oraz ich zasadności i celowości, wysokości i terminowości uiszczonych przez agenta kwot zryczałtowanej odpłatności oraz należności za towar i in. Poczynienie tych wszystkich niezbędnych ustaleń będzie stanowiło podstawę prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy. Powyższe rozważania pozwalają przyjąć, że agenta, w ramach umownie przyjętego ryzyka gospodarczego, obciążają poniesione przez niego – ponad przyjęte założenia kalkulacyjne – koszty prowadzonego zakładu. łódź adwokat
Obniżenie, w szczególnie usprawiedliwionych przypadkach, zryczałtowanej odpłatności agenta m.in. na skutek uznania faktycznie poniesionych przez niego zwiększonych, ponad umownie przyjęte założenia kalkulacyjne, uzasadnionych w danych okolicznościach kosztów prowadzonego zakładu, może nastąpić – w razie stwierdzenia sprzeczności umowy z prawem lub zasadami współżycia społecznego – np. w przypadku rażąco błędnej ekonomicznej i handlowej kalkulacji zryczałtowanej odpłatności i kosztów, nie uwzględniającej odpowiedniego zysku dla przedsiębiorstwa oraz godziwego dochodu dla agenta – przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności zachodzących po stronie prowadzącego zakład, nieosiągnięciu planowych założeń na skutek okoliczności, za które agent nie odpowiada, sposobu prowadzenia zakładu, gospodarności, rzetelności i zapobiegliwości handlowej, wysokości uzyskanego dochodu, terminowości, wysokości uiszczenia zryczałtowanej odpłatności, i należności za towar i in. (por. m.in. orz. SN z dnia 25 lipca 1983 r. III PRN 38/73, OSPiKA 1974 r., z. 11, poz. 232; orz. SN z dnia 18 listopada 1974 r. II CR 617/74 – „Informacja Prawnicza” 1974, z. 6-7, poz. 7).